માણસે જેનું આકલન કર્યું ન હોય તેવાં સત્ય હંમેશાં હોય છે. એવાં પણ હોય જે વીતી ચૂક્યાં હોય, ભુલાઈ ગયાં હોય કે સંપૂર્ણ આત્મસાત્ થઈ ગયાં હોય. તો વળી, કેટલાંક તદ્દન નવા જ પ્રકાશ વડે ઝળહળતાં પ્રગટ થતાં હોય અને એ તર્ક વડે સ્વીકાર પામવા પ્રસ્તુત હોય. આ સત્યમાંથી સ્વીકાર-અસ્વીકાર વડે સ્વતંત્રતાની જાગૃતિ અને સભાનતા સ્વયં પેદા થાય છે.
સત્યનાં જ્ઞાન અને સ્વીકારને સમર્પિત જીવન વડે માણસ વૈશ્વિક જીવનનાં સત્ય સાથે એકરૂપ બનીને તેમાં પોતાનું અનુસંધાન સાધે છે. એ સ્થળ અને કાળની વ્યક્તિગત સીમાથી પર અનંત અને અમર્યાદ મહત્ત્વ ધરાવનારાં હોય તેવાં કાર્યો હાથ ધરે છે અને તેને પાર પાડે છે. —લીઓ ટૉલ્સ્ટૉય